Ora e Shalës zë një vend të veçantë në mitologjinë shqiptare, duke u konsideruar si hyjnesha mbrojtëse e krahinës së Dukagjinit. Sipas legjendës, vendqëndrimi i saj është në bjeshkët e Shalës, aty ku shpirti i saj vigjilon mbi banorët dhe fatet e krahinës.

Lufta me kuçedrën

Në rrëfimin popullor thuhet se në Dukagjin kishte dalë një kuçedër që sillte dëme të mëdha. Përballë saj u ngritën dragonjtë, luftëtarë mitikë që përfaqësonin mbrojtësit e vendit. Ora e Shalës, e quajtur ndryshe edhe e Mira, u ul në një vetull mali për të vëzhguar betejën. Ndërsa lufta vazhdonte, qielli u errësua nga gjëmime dhe vetëtima, derisa pas fitores së dragonjve, qetësia u rikthye dhe hëna ndriçoi përsëri mbi qiell.

Në këngët popullore, gëzimi i Orës së Shalës për fitoren shprehet me vargje epike, ku kuçedra shihet e mundur, e plagosur dhe e mbyllur në shpellë, pa mundësi të dëmtojë më Dukagjinin.

Simbolika e Orës së Shalës

Ora e Shalës përfaqëson gruan fisnike shqiptare, të njohur në traditë si sojnike, figura e nënës dhe bashkëshortes së urtë, që kujdeset për familjen dhe udhëheq me mençuri punët e shtëpisë. Ajo shfaqet gjithashtu si motra e madhe e Orëve të Dukagjinit, duke mbledhur rreth vetes simotrat e tjera për t’u shërbyer heronjve të betejës.

Ky portret mitologjik është interpretuar edhe nga Gjergj Fishta, i cili përmes vargjeve të tij i dha jetë figurës së Orës. Disa e kanë parë këtë si himnizim të jetës patriarkale, ndërsa të tjerë e kanë vlerësuar si një lavdërim të traditave të lashta shqiptare, të pandotura nga ndikimet moderne.

Trashëgimi kulturore

Figura e Orës së Shalës është më shumë sesa një mit. Ajo është një simbol i identitetit kulturor dhe shpirtëror të Dukagjinit dhe Shalës, duke mishëruar rezistencën, besimin dhe nderin e shqiptarëve. Përmes saj, trashëgohen jo vetëm legjendat, por edhe modeli i gruas që ruan ekuilibrin familjar dhe shpirtin e krahinës.